zondag 29 januari 2017

... en heel je hart


Vanochtend werd ik wakker met een heel negatief gevoel. Vandaag werd ik wakker met het gevoel dat er een gat in mijn hart zit, een wond, een zwart gat. Ofschoon ik altijd ervan uit ga dat vrijwel alle mensen van binnen goed zijn, voelt het alsof ik ergens diep van binnen heel slecht ben. En dat leidt tot allerlei negatieve gedachten.

Ik ben hiermee aan de slag gegaan door een tekening te maken met waterverf van hoe ik mijn hart zie, hoe het aanvoelt: een rood hart met een zwart gat, een soort spleet, een wond waar het donker is, die zich binnen vreet in mijn gevoel, in mijn wezen.

Ik vraag me af hoe ik hiermee om kan gaan. Ik probeer de zwartheid weg te drukken, de wond te laten genezen door hem kleiner te maken, samen te drukken, maar dat lijkt niet te lukken. Dan blijft hij bestaan en kan hij door etteren. Het lijkt alsof hiermee de tegenstelling tussen het zachte weefsel van het hart en de onvoorspelbaarheid van de wond in stand wordt gehouden.

Daarom probeer ik een andere manier te vinden. Het valt me op dat de scheiding tussen wond en weefsel vrij strikt is. Dit klopt niet helemaal. Het voelt meer als een soort kartelrand, die golft, soms meer soms minder van het hart wegneemt. Ik voeg water toe aan het zwart van de wond en ik zie dat hiermee het zwart zich iets meer verspreidt en vertakt in het rood. Het voelt als een gezwel dat zich langzaam uitbreidt. Toch is dit de weg die het moet gaan, denk ik: een versmelting van hart en wond, van goed en kwaad, geen scheiding maar eenheid.

Als ik meer water toevoegt, wordt de zwarte vlek groter, hij eet zich door het hart heen. Maar langzaam zie ik ook dat hij lichter wordt. Het zwart verdunt, het wordt langzaam allemaal wat lichter en beweeglijker. Wanneer ik nog meer water toevoeg, gaat de vloeistof spatten: er komen zwarte vlekken op verschillende plaatsen in het hart, maar ook daarbuiten. Er komt lucht, energie en vrolijkheid in het systeem. Er komt ruimte.


Als ik hiermee verder ga zie ik dat steeds meer vermenging en spetters ontstaan. Er is enthousiasme, uitbundigheid, opwinding, en alles doet mee. Het hart is niet meer egaal rood, maar een bonte mengeling van rood, zwart en wit in verschillende schakeringen. Misschien minder mooi esthetisch, maar wel een stuk interessanter dan voorheen, en zonder scherpe kantjes. Het beginpunt van het hart met de wond komt nu saai, strak en levenloos over. 

Ik voel dat deze tekeningen en deze belevenissen mij kunnen helpen om anders met de wond in mijn hart om te gaan.

woensdag 16 maart 2016

... en word een leider

In het Nederlands lijkt het woord 'leiden' erg op het woord 'lijden'. Je spreekt de twee woorden hetzelfde uit, ofschoon je ze verschillend schrijft. Maar is er ook een direct verband? In welke mate heeft leiden te maken met lijden?

Mogelijk geven relatief recente publicaties over bank managers die hoge bonuses opschrijven het idee dat mensen aan de top van organisaties vooral bezig zijn met zelfverrijking, zonder al te veel moeite te doen om hun maatschappelijke rol te vervullen. Zij lijken vooral te willen profiteren van de mazen van de wet of van de stommiteiten van anderen, in plaats dat zij hun verantwoordelijkheid nemen, en alles doen wat nodig is om hun rol naar eer en geweten te vervullen. Zij zijn blijkbaar niet in staat om een goed voorbeeld te geven, en zich bescheiden op te stellen in tijden dat iedereen de broekriem moet aanhalen.

In scherp contrast daarmee, staan veel (beginnend) ondernemers, die hun droom willen verwezenlijken, en daarvoor hard werken, lange dagen maken, en soms amper het hoofd boven water kunnen houden. Zij nemen risico, stellen zich kwetsbaar op, riskeren hun financieel vermogen, om een zaak op te bouwen. Zij hebben een idee waar ze warm voor lopen, en proberen dat koste wat het kost te realiseren. Zij investeren, tijd, geld, en hun energie, en moeten zeker in de eerste jaren vaak veel concessies doen om hun droom te kunnen volgen. Hier zie je dan ook dat een zekere mate van lijden nodig is om een leidende rol te kunnen vervullen.



En ik begin steeds duidelijker te zien, dat leiderschap inhoudt dat je bereid bent om risico te nemen, buiten je comfortzone gaat, dat je het goede voorbeeld geeft, dat je tijd, geld, en/of energie investeert, dat je je kwetsbaar durft op te stellen, dat je actie onderneemt wanneer het nodig is. Er kunnen heel veel dingen op je pad komen, maar leiderschap vereist dat je handschoen oppikt wanneer je hem krijgt toegeworpen, en dat je bereid bent aan de slag te gaan, fouten te maken, geld te verliezen, tijd te verkwisten, omdat je alleen dan vooruit kan komen in de richting waar je heen wilt.

Dit is niet de richting met de minste weerstand, maar wel de richting waar het meeste te halen valt, die je het meeste op zal leveren, ook al twijfel je daar onderweg nogal eens aan.

zondag 31 mei 2015

... en wees bereid tot lijden

Ik heb de laatste tijd veel over de Tweede Wereldoorlog gezien: Documentaires op TV, het boek en het toneelstuk over Anne Frank, de musical Soldaat van Oranje, de miniserie Unsere Mütter, unsere Väter. Ik merk hoe ik steeds meer word getroffen door wat er toen gebeurde. Ik ben geschokt door het leed dat mensen elkaar aandoen. Maar ook vraag ik me af hoe mensen zich toen gevoeld hebben en hoe het zover kan komen. Deze verhalen en materialen zijn er in de voorafgaande jaren ook al geweest, maar ik merk dat zij steeds meer bij mij binnenkomen. Misschien worden de materialen nu op een andere manier gebruikt in documentaires en in toneelstukken. Maar ik denk dat ik het vooral intenser ervaar, omdat ik er nu meer voor open sta.




Echt contact maken met het gevoel en met het lijden van de mensen is moeilijk. Het is makkelijker om er niet naar te kijken. Erbij weg te gaan. Of het te vermijden. Of zelf te verharden en te doen alsof het lijden niet bestaat, zoals in geweldfilms op tv: gewoon erop los knallen en je niet druk maken over slachtoffers. Alsof het een spel is. Maar de Tweede Wereldoorlog is echt gebeurd, en het menselijk lijden van toen heeft een hele generatie intens beïnvloed, en de restanten hiervan dragen velen van ons ook nu nog bewust of onbewust met ons mee. 

Ik realiseer me dat contact maken met het menselijk lijden erg belangrijk is, ook in het dagelijkse leven. Er is namelijk erg veel leed om ons heen en in onszelf. En als we daar geen contact mee maken, dan wordt het leed alleen maar groter. Gelukkig is dit dagelijkse leed meestal niet zo groot en intens als wat de Tweede Wereldoorlog teweeg gebracht heeft. Dat is van een heel andere orde. Maar ik richt me nu op de kleine, dagelijkse incidenten, die ons raken en af en toe pijn doen.

Als je de deur uit gaat en contact maakt met anderen, is je intentie meestal om iets te bereiken, iets goeds te doen, het leuk te hebben, iemand te helpen, een mooie ervaring te beleven, of wat dan ook. Maar iedere keer als je iets onderneemt, kun je ook lijden teweeg brengen: terwijl je iets wilt repareren maak je iets anders kapot, een initiatief valt niet in goede aarde bij de ander, een lang gepland uitje valt compleet in het water, je krijgt ruzie met je beste vriend … Als dit je overkomt, voel je de pijn en het leed, bij jezelf of bij de ander. Je bent boos, verdrietig, teleurgesteld. Durf je een volgende keer dan nog wel het initiatief te nemen? Of heb je de neiging om in je schulp te kruipen? Ga je terug naar je comfortzone, waar je wel nog durft te bewegen omdat je zeker weet dat er niks mis kan gaan?



Volgens mij hoort het lijden bij ons dagelijkse leven. En is het belangrijk om contact te maken met dit lijden. Ondanks dat we vele manieren hebben bedacht die ons daarvan afleiden, zoet houden, in slaap sussen. Omdat we deze confrontatie niet prettig vinden kijken we naar mooie series op tv, spelen we spelletjes, praten we honderduit, proppen we ons vol met zoetigheid, zijn we uren bezig met ons uiterlijk, of worden we verslaafd aan alcohol, medicijnen, seks, of drugs. Om de pijn maar niet te voelen van het falen, de afwijzing, de onzekerheid, de leegte.

Om toch door te kunnen gaan om iets te bereiken en iets goeds te doen in deze wereld, is het nodig om je voor te bereiden op het mogelijke lijden dat uit jouw handelen voortkomt, om contact te maken met het gevoel van je eigen lijden. Als je vooruit wilt komen, moet je bereid zijn om te lijden. Als je zeker wilt zijn dat alles leuk gaat worden, dan kun je niet bewegen. Elke actie kan onvoorziene gevolgen hebben. Dus maak contact met het lijden. Laat je er niet door afschrikken, maar wees voorbereid. Niet door alles voor te zijn, maar door je ziel ermee te verbinden. Als je vooraf contact hebt gemaakt met het lijden, hoef je niet meer bang te zijn dat lijden optreedt als je iets onderneemt, maar heb je welbewust een risico genomen: In je werk, in de liefde, met je familie, je collega's, of je buren. Veel initiatieven pakken goed uit, als je je hart probeert te volgen. Maar je weet nu ook dat het lijden altijd op de loer ligt, in allerlei soorten en vormen. Soms zul je dit lijden moeten ondergaan. De pijn hoort erbij. Zonder bevalling geen geboorte. Zonder wrijving geen glans. 

Het is belangrijk tijdens het contact maken met het lijden (bijvoorbeeld tijdens meditatie) om het lijden te onderzoeken zoals het is, zonder het te willen veranderen. Ik merk bij mezelf dat ik de neiging heb om de pijn te sussen ('het komt goed, het is ok'), waardoor ik het lijden toch weer wegmoffel. De kunst is om er bij te blijven, er nieuwsgierig naar te zijn, en het lijden op te nemen in heel je lichaam. Nadat je het lijden helemaal gezien hebt, kun je je eraan overgegeven, en kijken waar het je brengt. Enne... dit zeg ik als onervaren lijdenaar... dit is ook voor mij onderzoek dat gaande is... 

zaterdag 25 april 2015

... zoals je creatieve expressie

Bij veel therapeutische processen is het een uitdaging om te achterhalen wat er precies aan de hand is: waarom handel je op een bepaalde manier? wat zijn je gedachten daarbij? Vaak kan je lichaam je waardevolle informatie geven over het proces: hoe voel je je wanneer dat gebeurt? waar voel je dat precies in je lijf? wat voor soort gevoel is dat dan?

Ik gebruik soms creatieve technieken als onderdeel van het therapeutische proces. Het maken van een tekening of een schilderij helpt om te onderzoeken wat je precies voelt. Het geven van vorm en kleur helpt bij het duiden. Je hoeft geen goede tekenaar te zijn: Het gaat om jouw gevoel en jouw proces, niet om een artistieke prestatie. Wel kan het eindresultaat dienen als een baken: het helpt je herinneren aan jouw proces en waar je bent. Hieronder staan een reeks schilderijen die ik zelf gemaakt heb, als onderdeel van mijn proces, over een periode van ongeveer 3 jaar. 

Lange tijd heb ik een beklemming gevoeld op mijn borst. Het voelde alsof ik een harnas had vanaf mijn borst tot aan mijn keel (#1). Ik kon niet vrij ademen. Ik had altijd het gevoel dat er iets vast zat. Ik kon ook niet echt met mijn aandacht aanwezig zijn in dit gebied. Ik kon soms wel een bepaalde prikkeling voelen, maar het voelde leeg, onbekend terrein (#2). Soms voelde de beklemming alsof ik krachtig werd tegengehouden door iets. Het leek wel een dier dat mij in zijn greep had en met zijn krachtige poten in het gareel hield (#3). In mijn borst voelde ik een kracht die elk moment kon uitbarsten. Een kracht die niet langer onderdrukt wilde worden, die vrij wilde zijn. Dit uitte zich lichamelijk in misselijkheid en braakneigingen. 


Langzamerhand is er steeds meer ontspanning gekomen in mijn borstgebied. Ik ging de relatie met de andere delen van mijn lijf in kaart brengen. In de volgende tekeningen zie je hoe het gebied van de borst en het hart verticaal in verbinding staat met de andere energiecentra (chakra's) in het lichaam. Aan de onderkant zie je de relatie met de aarde (bruin; benen) die steun geeft en die een bedding vormt (groen; buik) voor het hart (rood), en hoe het hart gevoed wordt door inspiratie vanuit de geest en de cosmos (geel en blauw; het hoofd). Is dit proces in eerste instantie nog wat grof en zien we hier letterlijk de kleuren van de aarde en de lucht in terugkomen (#4), enige tijd later wordt het beeld duidelijker en rustiger (#5).



Alle onderdelen lijken in deze tekening aanwezig te zijn, maar ze zijn niet met elkaar verbonden. De tekening laat leegtes zien: het hart lijkt te zweven. En ook de oranje krans lijkt niet echt te rusten in zijn bedding. In de volgende tekening (#6) is er duidelijk verbinding gekomen tussen de basis van de aarde (bruin en groen) en de koepel van de hemel (blauw en paars), maar het hart (rood) lijkt nog steeds te zweven. Verder wordt het hart omgeven door een krans, die het hart lijkt af te schermen, als waren het vlammen of stekels. Het hart lijkt kwetsbaar, en durft nog niet echt contact te maken met de wereld en het lichaam dat hem omhult. 


In het laatste schilderij (#7) zien we nog een krans terug, het overblijfsel van het verdedigingsmechanisme van het hart. Maar de cirkel is nu gevuld. In de omgeving zien we rood in verschillende vormen en texturen. Het rood uit de omgeving kan op sommige plaatsen door de blauwe rand heen stromen naar het centrum, of vanuit het centrum naar buiten.


Het laatste schilderij heb ik afgelopen week gemaakt na een sessie met een therapeut, waarin ik voor het eerst voelde dat de leegte in mijn borst, binnen de cirkel, zich kon laten vullen vanuit het omringende lichaam. Hoe verlangen en gemis vanuit het verleden gevoed kon worden met mijn eigen liefde in het hier en nu. Hoe de leegte kon vertrouwen op de kracht en energie vanuit het lichaam, waarmee het verdriet geheeld kon worden, en onzekerheid plaats kon maken voor stabiliteit. Heerlijk om te voelen hoe een lang (onder)zoekproces uiteindelijk tot heling en meer rust kan leiden. De tekening herinnert mij eraan hoe ik mij kan voelen. Als ik onzekerheid, frustratie, of boosheid in mij voel opborrelen, dan geeft dit beeld aan waar het veilig is: welke plek ik op kan zoeken, zodat ik me prettiger voel, en beter voor mezelf en de mensen om me heen kan zorgen.

vrijdag 12 december 2014

... en laat je innerlijke kind groeien

Het heeft lange tijd geduurd voordat ik mijn kwetsbaarheid durfde toe te laten in mijn leven, mijn werk en in het contact met mensen. Als het moeilijk wordt, heb ik nog steeds de neiging om een scherm op te trekken, om door te werken, en te doen alsof alles goed gaat. En daarmee wordt mijn gevoelige kant steeds weggedrukt.

Deze week tijdens het dansen gebeurde er echter iets heel bijzonders. In de eerste fasen van de dans, voelde ik nog dat ik mijn gevoeligheid en kwetsbaarheid onderdrukte. Maar tijdens het dansen kwam er meer vrijheid. En het was alsof mijn innerlijke kind naar boven kwam. Ik kon letterlijk het kind in mijn handen houden. Ik had de neiging om het af te schermen, om het te beschermen tegen de andere dansers, die soms aardig wild waren. Maar ik was blij dat mijn innerlijke kind zo duidelijk aanwezig was, dat het voor mij voelbaar was, dat ik er niet meer om heen kon, dat het zich wilde laten zien.




Na een tijdje zo gedanst te hebben, in volle aandacht voor mijn innerlijke kind, veranderde de muziek, en wilde ik mijn armen spreiden. Maar dan zou ik het kind niet meer kunnen afschermen... Toch spreidde ik geleidelijk mijn armen en wat gebeurde: Het kind groeide en groeide, en werd groter dan ikzelf, totdat het wel 2 of 3 keer groter was dan ik. Het had qua vorm nog steeds de vorm van een kind van 2-3 jaar, maar het stond naast me en was veel groter. Nu draaiden de rollen om, en kon het mij beschermen, en ik voelde dat ik nog veel van het kind kon leren. En dat ik op zijn innerlijke, authentieke kracht kon vertrouwen.

En ik besef nu ook dat het in de praktijk ook zo voelt: Als ik mijn kwetsbaarheid er laat zijn, dan voel ik me zoveel krachtiger, dan wanneer ik maar hard blijf doorwerken. Dit kind heeft zoveel kracht. het vraagt alleen om toegelaten te worden, om er te mogen zijn, en dat alleen geeft mij alle kracht die ik nodig heb om mijn leven te leiden zoals ik dat wil ...



donderdag 27 november 2014

... en wees helemaal jezelf

Op menig website van een coach kom je uitspraken tegen als:

'Het mooiste wat je kunt worden, is jezelf'
'Wees jezelf, anderen zijn er al genoeg'

Blijkbaar vinden veel mensen het erg moeilijk om tevreden te zijn met zichzelf. Het kan daarbij gaan om verschillende aspecten van je leven: bijvoorbeeld wat je kan, wat je doet, waar je woont, of hoe je eruit ziet. Ook ik ben daarop geen uitzondering: In trainingen ben ik vaak geconfronteerd met het feit dat ik het moeilijk vind om mezelf te accepteren zoals ik ben, en om mezelf lief te hebben zoals ik ben. Maar langzamerhand heb ik daar toch de nodige stappen in gezet.




Recentelijk kreeg ik een unieke kans om hier verder in te groeien: Een vriendin heeft besloten zich toe te leggen op een carriere als kunstenaar en wilde graag een man tekenen of schilderen. Een mooie kans om mezelf letterlijk te laten zien zoals ik ben. Veel portretten die zij maakt hebben een treffende gelijkenis, dus ik weet dat er bij haar geen ontkomen aan is: Zij zal de lijnen zien zoals ze zijn, en die lijnen komen op het papier of het doek te staan. Ik merkte dat ik het spannend maar ook leuk vond om op haar uitnodiging in te gaan, dus ik heb 'ja' gezegd. Het voelde goed om mijn lichaam te laten zien zoals het is, en om de kunstenaar de lijnen te gebruiken voor haar werk, om de mogelijkheid te scheppen dat daar een esthetisch interessant werk uit rolt. Mijn lichaam ten dienste van de kunst. Het voelde als een kroon op de weg naar zelf-acceptatie.

En ja, hoe was het, om model te zijn? Het was fijn dat ik haar goed ken, omdat we samen trainingen gevolgd hebben. We hebben voorafgaand aan het poseren bewust de tijd genomen om stil te staan bij mijn gevoelens van spanning om mezelf bloot te geven, en haar gevoelens van spanning om daar zorgvuldig mee om te gaan en haar wens om een goede tekening te maken. Daarnaast zorgde zij ervoor dat ik me op mijn gemak voelde, door mij de vrijheid te geven om te laten zien wat ik wilde laten zien, door ervoor te zorgen dat ik een comfortabele houding kon aannemen, door niet te lang in een houding te poseren (maximaal 15 minuten) en erop te letten dat ik het warm genoeg had. Hierdoor voelde ik me steeds meer op mijn gemak, en kon ik tijdens de sessie steeds meer ontspannen. Voor mij werd het stil zitten een vorm van meditatie, waarbij ik me concentreerde op mijn lichaam en mijn gevoel, en waarbij ik bewust probeerde om steeds helemaal aanwezig te zijn. Ik was op een gegeven moment zo ontspannen, dat ik de neiging had om weg te dommelen.

Ik vond het mooi om te horen hoe zij heeft leren kijken naar een model. Zij kijkt tijdens het tekenen vooral naar de lijnen van het lichaam. Voor haar willen deze lijnen 'gezien worden', en dit is de basis van haar schets. Dat sluit mooi aan bij een thema dat ik herken: Ik voel me soms onzichtbaar en ik wil graag gezien worden. En tijdens deze sessie vult zij deze behoefte voor mij duidelijk in. Ik word gezien, ook al vind ik het spannend, en klinkt er af en toe nog steeds een stemmetje dat zegt dat een lichaamsdeel te klein, te dik, te groot of te dun is. De kunstenaar heeft daar op dat moment geen oordeel over, omdat dit het lichaam uniek en authentiek maakt. Een stuk mooier en natuurlijk dan een lichaam met implantaten en andere nep onderdelen. En vaak een stuk interessanter om te tekenen dan een jong lichaam waar alles nog strak en glad is.



Dus nu ben ik voor het eerst vereeuwigd op papier. En ik vind het een mooie tekening. Ook al denk ik af en toe: is dit niet te ... of te ...? Ik vond het een mooie ervaring om zo duidelijk gezien te worden. Dus wie weet komen er nog veel meer van deze tekeningen...


... op een manier die bij jou past

Als je jezelf wilt ontwikkelen, is het niet alleen belangrijk om te weten wat je graag zou willen, maar ook om jezelf te accepteren zoals je bent. Misschien ken je ze wel: de stemmetjes in je hoofd die zeggen: 'ja maar, dit moet anders, dit moet beter, het is nog niet goed genoeg'. Het is belangrijk om realistisch te zijn en te bekijken in hoeverre alles wat je graag zou willen ook echt haalbaar is, in het hier en nu, met jouw talenten, op de plek waar jij woont, met de mensen om je heen.

Natuurlijk is het in theorie mogelijk om allerlei aspecten van je leven te veranderen. Maar je huidige leven is ook een reflectie van allerlei keuzes die jij in het verleden bewust of onbewust gemaakt hebt. Dus blijkbaar past het op een bepaalde manier bij je. En als de vervulling van je droom erom vraagt dat jij allerlei belangrijke aspecten van je leven (bijv. je werk, je partner, je huis) zou moeten veranderen, dan kun je je afvragen of je daar echt gelukkig van gaat worden? Natuurlijk kun je de gok wagen, maar als je daarvoor alles op moet geven wat je hebt opgebouwd en wat je lief is, is dat dan echt wat je wilt, of jaag je een luchtspiegeling na?



Een paar jaar lang heb ik geprobeerd om een nieuwe loopbaan voor mezelf vorm te geven. Ik zocht een nieuwe uitdaging, ik zocht afwisseling, ik wilde mij bekwamen op een ander vakgebied. Maar na een hoop zelf-onderzoek en dingen uitproberen, heb ik vorig jaar besloten om terug te keren naar mijn oude functie.

Gedeeltelijk voelde dat als een nederlaag. Negatieve gedachten die in me opkwamen waren: 'het is niet gelukt, ik kan het niet, er zal nooit iets veranderen, ik zit hier vast'. Maar ik realiseerde me ook: 'deze omgeving biedt mij veiligheid en zekerheid, en geeft me een basis zodat ik mezelf verder kan ontplooien; ik kan mijn kwaliteiten hier goed inzetten, en daar word ik voor gewaardeerd'. Ik besefte dat veiligheid voor mij een voorwaarde was om mij te kunnen ontplooien, en dat mijn werk me allerlei kansen bood om verder te groeien. Afscheid nemen van mijn werk, en het helemaal op eigen kracht doen, was voor mij geen optie. Wat voor mij cruciaal was, is dat ik ben gaan inzien hoe belangrijk het hebben van een baan voor mij was.

Als je in loondienst bent voelt dat soms onvrij: Er zijn regels waar ik me aan moet houden, targets die ik moet halen, cursussen die ik moet volgen, en taken die ik moet doen. Maar als zelfstandig ondernemer voelde ik me vaak nog veel minder vrij: Ook al ben ik vrij om al dan niet voor iemand een opdracht te doen, moet er wel genoeg verdiend worden. Dus ik moet wel zorgen dat ik genoeg klanten heb en dat ik ze te vriend houd. En aangezien de zaken nog niet zo goed gaan, houdt dat in, dat ik me in allerlei bochten moet wringen om klanten te verleiden en tevreden te houden. Voelt vooral als hard werken en veel moeten, niet als bezig zijn met mijn passie...

Ook heb ik ontdekt dat je je eigen baan vaak zelf vorm kan geven. Je hebt de vrijheid om te bepalen hoe je dingen doet, je kunt taken naar je toe proberen te halen die je leuk of uitdagend vindt, je kunt initiatieven nemen om je te ontwikkelen binnen je functie. En ik kan allerlei dingen die ik  over mezelf geleerd heb nu inzetten, zodat ik op een fijnere manier omga met collega's, beter contact maak met de mensen om me heen, meer uitdagende taken durf aan te pakken, en meer geniet van de dingen die ik doe. Zo hebben alle trainingen die ik gevolgd heb toch nog het gewenste effect, en dat gewoon in de omgeving waar ik al die tijd al zat...